تکنولیسم گزارش میدهد:
انسان از دیرباز در آرزوی کشف حقایق و نادانسته های فضایی و علم نجوم بود، دانشمندانی مانند ابن هیثم، ابوریحان بیرونی، عمر خیام، نیکلاس کوپرنیک، یوهانس کپلر (پدر علم ستاره شناسی) و گالیله از جمله سرشناس ترین افراد در زمینه علم نجوم بودند که با نظریه های مختلف و مخالفان و موافقان متعددی روبرو بودند.
اما در عصر حاضر انسان با تکیه بر تکنولوژی و پیشرفت چشمگیر علم فضا، به دور از عقاید و سنتهای کلیشه ای و مخالفان، توانسته به کمک آژانس های فضایی و پرتاب ماهواره ها و فضاپیماهای مختلف کشفیات زیادی به دست آورد.
سازمان‌های فضایی یا آژانس‌های فضایی به مجموعه‌هایی عظیم گفته می‌شود که طراحی و مدیریت پروژه‌های فضایی و فضانوردی را بر عهده دارند. تاریخچه سازمان‌های فضایی به آغاز عصر فضا و در حدود ۵۰ سال پیش باز می‌گردد.سازمان‌های فضایی غالباً دارای بودجه‌هایی کلان بوده و ماموریت‌هایی از قبیل پرتاب ماهوارهها، ماه نوردی، مریخ‌نوردی، اعزام فضانوردان، انجام آزمایش‌های فیزیکی خارج از جو، اکتشافات بیرون از منظومه شمسی و غیره را انجام می‌دهند. البته فضا همچون رازی است که هیچ گاه به صورت کامل کشف نخواهد شد اما برای پرده برداری از این راز ها تا جای ممکن، سازمان هایی شکل گرفته اند که 10 مورد از این سازمان ها را معرفی میکنیم.
۱۰. آژانس فضایی کانادا
این آژانس که در زبان انگلیسی به عنوان CSA و در زبان فرانسوی ASC شناخته می شود، همکاری های متعدد رسمی و غیر رسمی با سازمان های تحقیقات فضایی دیگر کشور ها دارد. در سال ۱۹۶۲، کانادا Alouette1 را به فضا فرستاد و تبدیل به سومین کشور دارای ماهواره در فضا شد.
۹. سازمان پژوهش های فضایی هند
این سازمان که به اختصار ISRO نامیده می شود، در سال ۱۹۶۹ تاسیس شد. نخستین ماهواره ای که توسط سازمان پژوهش های فضایی هند ساخته شد، آریاباتا نام داشته و در سال ۱۹۷۵ به کمک اتحاد جماهیر شوروی مورد بهره برداری قرار گرفت و به فضا پرتاب شد. لازم به ذکر است که این سازمان اولین فضاپیمای خود تحت عنوان چاندریان- ۱ را نیز به ماه فرستاد است. فضاپیمایی دیگر نیز در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۴ در مدار مریخ قرار گرفت و بر موفقیت های فعالیت های فضایی هند افزود.
۸. سازمان ملی فضایی چین
سازمان ملی فضایی چین به اختصار CNSA گفته می شود و در شمار برترین سازمان های تحقیقات فضایی در جهان قرار دارد. این سازمان در سال ۱۹۹۳ تاسیس شد و با بودجه ی ۵۰۰ میلیون دلاری خود، بر توسعه فعالیت های فضایی این کشور تمرکز دارد. مقر اصلی سازمان ملی فضایی چین در پکن واقع شده است.
۷. سازمان فضایی ایتالیا
سازمان فضایی ایتالیا در سال ۱۹۸۸ تاسیس شد و سازمان ملی تحقیقات فضایی این کشور محسوب می شود. نام مخفف این سازمان ASI است. آژانس مسئول توسعه ی طرح های هوا و فضای ملی و همین طور اجرای آن ها بوده و در این راستا با سازمان های مختلفی همکاری دارد. مقر اصلی سازمان فضایی ایتالیا در رم واقع شده است و سه مرکز عملیاتی تحت کنترل خود نیز دارد. در این مراکز با بودجه ی ۱.۸ میلیارد دلاری، مجموعا ۲۰۰ متخصص مشغول کار هستند.
۶. مرکز هوا فضای آلمان
این مرکز مسئولیت مدیریت و کنترل برنامه های فضایی کشور آلمان را بر عهده دارد و پیشرفت های چشم گیری نیز در زمینه های مختلف هوانوردی، ستاره شناسی و کاوش های فضایی داشته است. مرکز هوا فضای آلمان به اختصار DLR نامیده می شود و در سال ۱۹۹۷ تاسیس شد. بودجه ای که به این مرکز اختصاص داده می شود، ۲ میلیارد دلار تخمین زده شده است.
۵. مرکز ملی مطالعات فضایی
مرکز ملی مطالعات فضایی و یا به اختصار CNES، آژانس فضایی دولت فرانسه بوده و مقر آن در پاریس است. لازم به ذکر است که این مرکز تحت کنترل وزارت تحقیقات و آموزش عالی فرانسه و وزارت دفاع این کشور قرار دارد و در سال ۱۹۶۱ نیز احداث شده است.
۴. آژانس پژوهش های هوا فضای ژاپن
این آژانس که تحت عنوان JAXA؛ جاکسا نیز معروف است، سازمان تحقیقات فضایی ژاپن بوده و از ادغام سه سازمان مستقل در سال ۲۰۰۳ ایجاد شده است. این آژانس لیستی از ماموریت های ارزشمندی دارد که به زودی وارد مرحله ی اجرا خواهند شد. بودجه ی سازمان ۲.۱۷ میلیارد دلار برآورد شده است.
۳. آژانس فضایی اروپا
در این سازمان فضایی که دولتی و البته بین المللی نیز هست، ۲۲ کشور عضو اند. مقر اصلی آن در پاریس کشور فرانسه قرار دارد و به اختصار ESA در زبان انگلیسی و ASE به زبان فرانسوی اطلاق می شود. این آژانس در سراسر دنیا ۲۰۰۰ کارمند دارد و با بودجه ای ۵.۵۱ میلیارد دلاری به کاوش های فضایی می پردازد.
۲. سازمان فضایی فدرال روسیه
سازمان فضایی فدرال روسیه، سازمان ملی این کشور است که تحت عنوان روسکاسموس (roscosmos) مشهور شده و زمان تاسیس آن نیز به سال ۱۹۹۲ باز می گردد. این سازمان از طرف دولت بودجه ای ۵.۶ میلیارد دلاری دریافت می کند. مقر اصلی سازمان فضایی فدرال روسیه در شهر کورولف قرار دارد.
۱. سازمان ملی هوانوردی و فضایی
سازمان ملی هوانوردی و فضایی، در واقع سازمان ملی فضایی آمریکا است و در سال ۱۹۵۸ تاسیس شده است. این سازمان همان طور که می دانید به اختصار NASA؛ ناسا گفته می شود. تاکنون عملیات های فضایی متعدد و مهمی توسط ناسا به انجام رسیده است که شاید بتوان لقب ارزشمند ترین آن ها را به ماموریت آپولو ۱۱ داد. بودجه ی این سازمان ۱۷.۸ میلیارد دلار برآورد شده است.
موفق ترین دستاوردهای فضایی:
بیشترین دستاوردهایی که در طول این مدت با پیشرفت علم حاصل شده، بیشتر در حوزه ثبت تصاویر با کیفیت بالا، کشف میلیاردها کهکشان، مطالعه بیشتر منظومه شمسی و پرتاب ماهواره های گوناگون در مدارهای مختلف سیارات بوده. از دهه 70 میلادی کاوش‌های فضایی شکلی دیگر به خود گرفت. انسان توانست با تکیه بر دانش و فناوری به نقاط دوردست سفر کند و در آن کاوش‌هایی را انجام دهد.
وویجر یک فضاپیمای کاوشگر فضایی است که توسط ناسا در سال 1977 به فضا پرتاب شد. مسافت طی شده توسط این فضاپیما 19 میلیارد کیلومتر که توانست به مشتری و زحل برسد. وویجر در سال ۱۹۹۰ با نگاهی به عقب از زمین عکس گرفت، در این عکس زمین یک نقطه آبی کمرنگ بود. البته وویجر یک اکنون با طی مسافت 20 میلیارد کیلومتر همچنان با امواج رادیویی با زمین در تماس است و به ماموریتش ادامه میدهد.
پایونیر۱۱ (که به آن پایونیر G هم گفته می‌شود) نام فضاپیمایی است که بعد از همتای خود، پایونیر۱۰، دومین مأموریت از ماموریت‌های پایونیر محسوب می‌شد. این فضاپیما، نخستین فضاپیمایی است که موفق به کاوش زحل و حلقه‌های آن می‌شد، پایونیر11 بعد از پایونیر۱۰، در سال 1973 به فضا پرتاب شد و دومین فضاپیمایی است که به مشتری و قسمت خارجی منظومه شمسی دست پیدا می‌کرد. پایونیر۱۱ برای تغییر مسیر به سمت زحل، از جرم مشتری به عنوان نیروی کمکی استفاده کرد. این فضاپیما توانست کاوشی موفقیت‌آمیز از زحل داشته باشد، و بعد از آن نیز مسیر خود را به سمت بیرون منظومه شمسی دنبال کرد. مأموریت‌های پایونیر۱۱، مطالعه میدان مغناطیسی سیاره‌ای و بین سیاره‌ای، بادهای خورشیدی، پرتوهای کیهانی، مرحله گذر از هلیوسفر، فراوانی هیدروژن خالص، توزیع، اندازه، جرم، جریان و سرعت ذرات غبار معلق، امواج رادیویی مشتری، جو سیاره‌ها و ماهوارهها، و نیز سطح مشتری، زحل و بعضی از اقمار آنها بود. این کاوشگر، توسط مرکز تحقیقات ایمز ناسا، و به عنوان بخشی از مجموعه کاوشگرهای پایونیر که شامل پایونیر ونوس نیز می‌شد، ساخته شد.
فضاپیمای گالیله که در سال 1989 پرتاب شد دقیق‌ترین عکس‌های زمان خود را برای دانشمندان فرستاد. در دسامبر سال ۱۹۹۵ میلادی، فضاپیمای گالیله ناسا کاوشگری را به درون جو مشتری انداخت که برای اولین بار نمونه‌هایی را از جو مشتری آزمایش کند. این کاوشگر پس از حدود یک ساعت سقوط و کاوش در جو مشتری بر اثر فشار لایه‌های جوی منهدم شد. گالیله 4.6 میلیارد کیلومتر را طی کرد تا به زهره و مشتری برسد.
کاوشگر فضایی تحقیقاتی کاسینی- هویگنس (1997) به همراه فضاپیمای جستجوگر هویگنس به طور مشترک توسط ناسا و سازمان فضایی اروپا برای کاوش به فضا فرستاده شد. کاسینی به دور زحل می‌گردد و اطلاعاتی از آن را به زمین مخابره می‌کند، ولی هویگنس یک فضاپیمای کوچک است که از کاسینی به سمت قمر زحل «تیتان» فرستاده شد و اطلاعاتی از سطح آن کسب و به زمین مخابره می‌کند. نام این دو فضاپیما از دو منجم مشهور «جیوانی کاسینی» و «کریستین هویگنس» گرفته شده است. این فضاپیما 3.5 میلیارد کیلومتر را طی کرد تا به زهره، مشتری، زحل، یاپتوس و تایتان برسد.
در طی سالهای متمادی فضاپیماهای زیادی با مقاصد مختلف به فضا فرستاده شدند که هر کدام با طی میلیون ها و حتی میلیاردها کیلومتر همچنان به دنبال کاوش و ثبت تصاویر از کیهان میباشند.
دورترین نقطه کشف شده کیهان:
بتازگی تیمی از اخترشناسان کشورهای مختلف به سرپرستی دانشگاه ییل و دانشگاه کالیفرنیا در سانتاکروز تصویری از کهکشانی را ثبت کرده اند که متعلق به زمانی است که کیهان ۲۰ برابر از امروز جوان تر بود. به عبارت دیگر اخترشناسان توانسته اند دورترین کهکشانی که تا امروز مشاهده شده است را با استفاده از تصاویر تلسکوپ فضایی هابل و سپس تلسکوپ فروسرخ اسپیتزر رصد و ثبت کنند. آنها سپس این رصد و فاصله سنجی انجام شده را با استفاده از نتایج جداگانه ای که از یکی از بزرگ ترین تلسکوپ های زمینی به دست آوردند تائید کردند. این تلسکوپ عظیم دوقلو که بصورت آینه ای به قطر ۱۰ متر است در جزایر هاوایی قرار و تلسکوپ کک (Keck) نام دارد.
فاصله کهکشان EGS-zs8-1 حدود ۱۳٫۱ میلیارد سال نوری از زمین تخمین زده شده است و با این حساب می توان گفت آنچه تلسکوپ های زمینی از این کهکشان می بینند نمایی از کیهان است در زمانی که فقط حدود ۷۰۰ میلیون سال از بیگ بنگ می گذشت. از این رو می توان کهکشان تازه کشف شده را جزو نخستین کهکشان هایی دانست که در هستی به وجود آمده است. آنچه اکنون اخترشناسان از کهکشان EGS-zs8-1 می دانند این است که بر اساس مشاهدات فعلی جرمی به اندازه ۱۵ درصد کهکشان راه شیری را دارد و سرعت تشکیل ستارگان در آن ۸۰ برابر بیشتر از کهکشان ماست.
بعلاوه نکته جالب توجه دیگر در مورد این کهکشان این است که با وجود چنین فاصله بسیار دوری از ما به نسبت، پرنور است. از این رو به نظر می رسد که باید کهکشان هایی در فواصل دورتر هم وجود داشته باشند که به علت کم نور بودن هنوز دیده نشده اند. به نظر می رسد با آغاز به کار تلسکوپ فضایی جیمز وب در سال های آینده، امکان مشاهده و کشف کهکشان های دورتر نیز مهیا شود.
هابل دنبال چه چیزی بود؟
تلسکوپ فضایی هابل Hubble Space Telescope به اختصار HST تلسکوپی است که در سال ۱۹۹۰ توسط شاتل دیسکاوری در مدار گردش قرار گرفت. نام این تلسکوپ از نام کیهانشناسی به نام ادوین هابل گرفته شد. اگر چه هابل اولین تلسکوپ فضایی نبود ولی یکی از بزرگترین و پرکاربرد ترین‌ها به‌شمار می‌آید. HST یک برنامه مشترک بین ناسا و سازمان فضایی اروپا می‌باشد.
هابل به حل بسیاری از مشکلات نجوم که دانشمندان قبل از در مدار قرار گرفتن آن، با آنها دست و پنجه نرم می‌کردند کمک کرد. این تلسکوپ توانست فاصله میان ستارگان را دقیق تر اندازه‌گیری کرده و سرعت گسترش جهان را تنها با ۱۰ درصد خطا تخمین بزند، همچنین هابل توانست سن جهان و راهی که در پیش رو دارد را اندازه‌گیری و به دست آورد که این نتایج ناقض بسیاری از نظریات قبلی بود. تصاویر با دقت بالای این تلسکوپ امکان مشاهده چگونگی شکل‌گیری سیاه چاله‌ها را در کهکشان‌های نزدیک به ما را فراهم کرد و نیز توانست کهکشان‌هایی را که میلیاردها سال نوری از ما فاصله دارند را آشکارسازی کرده و درهای جدیدی از علم را برای دانشمندان بگشاید.
هابل هر روز بین ۱۰ تا ۱۵ گیگابایت تصویر برای ستاره‌شناسان ارسال می‌کند. حجم این داده‌ها تاکنون بیش از ۱۰ ترابایت بوده است. هابل بیش از ۴۰۰.۰۰۰ رصد جداگانه از اجرام آسمانی به عمل آورده‌است، هزاران مقاله نجوم بر اساس اطلاعات هابل نوشته شده‌است، هابل اولین تلسکوپ نوری بود که توانست از یک سیاه چاله تصویر برداری کند. این سیاه چاله جرمی معادل چندین میلیارد برابر خورشید دارد. هابل برای اولین بار تصاویری واضح از تولد و مرگ ستارگان ارائه داد.
در سال ۱۹۹۴ هابل از برخورد ستاره‌ای دنباله دار با مشتری تصویربرداری کرد.
دورترین و قدیمی‌ترین اجرام آسمانی نسبت به زمین که تاکنون نور آنها به زمین رسیده‌است نیز توسط هابل ثبت شده‌اند. ثبت تصویری با فاصله ۱۳ میلیارد سال نوری از زمین، در ۹ ژانویه ۲۰۱۳ دورترین ابرنواختر شناخته شده، توسط تلسکوپ هابل کشف شد. فاصله این ابرنواختر حدود ۱۰ میلیارد سال نوری است.
اکنون بعد از گذشت حدودا 30 سال از عمر هابل، ناسا با وجود چند تعمیر و بازسازی به دنبال جانشین هابل بوده و دست به طراحی تلکسوب جیمز وب زده، این تلسکوپ قرار است جایگزین هابل گردد. اهداف در نظر گرفته شده برای این تلسکوپ عبارتند از: جستجو برای یافتن پرتوهای مادون قرمز حاصل از انفجار بزرگ(مهبانگ یا بیگ بنگ)، مطالعه بر روی زایش ستاره‌ها و چگونگی تشکیل و گسترش کهکشان است. بنا بر گزارش‌ها قرار است در مارس ۲۰۲۱ موشک آریان تلسکوپ جیمز وب را به سوی مدارش پرتاب کند.
برآیند مقاله:
برای اولین بار نیل آرمسترانگ در ژوئیه ی سال ۱۹۶۹ به ماه سفر کرد و آخرین سفر انسان به ماه که در جریان عملیات آپولو ۱۷ سال ۱۹۷۲ ناسا نیز رقم خورد. در دهه های پس از آن سال ها سازمان ناسا برنامه هایی برای اعزام مجدد فضانوردان به کره ی ماه را برنامه ریزی و نهایی کرده بود ولی همانطور که حدس می زنید، هیچگاه هیچ کدام این برنامه ریزی ها از آن زمان به بعد عملی نشدند. با وجود اینکه علم اخترشناسی از گذشتگان دور دارای اهمیت بسیار بالایی بوده و علم حاضر با پیشرفتهای فراوانی که داشته در حوزه فضا و نجوم، دورترین مکانی که انسان در فضا پا گذاشته نزدیکترین کره به ما یعنی کره ماه و فقط یکبار در طول تاریخ بوده!!
به گفته اخترشناسان طول منظومه شمسی نزدیک به 287 میلیارد کیلومتر است، قطر کهکشان راه شیری 105 هزار سال نوری و پهنه کیهان که تاکنون قابل مشاهده بوده چیزی در حدود 93 میلیارد سال نوری است، به عبارت دیگر اگر حرکت انبساطی عالم را متوقف کنیم و روی یک لبه عالم بایستیم و عرض عالم را با سرعت نور طی کنیم تا به لبه مقابل برسیم به ۹۳ میلیارد سال زمان نیاز داریم. این اندازه میتواند بسیار ترسناک و غیرقابل دسترس باشد در حالیکه فقط تصویر این عالم در دست ماست و فقط امواج و فضاپیماهای بدون سرنشین تا چند میلیارد کیلومتری دورتر از ما سفر کرده اند. سفری که فقط چند دقیقه نوری بیشتر نبوده. اما به راستی روزی انسان توانایی دست یابی دوباره به ماه یا سایر سیارات و کهکشانها را خواهد داشت؟ پاسخ با شما...
در این مقاله سعی کردیم با اشاره به تاریخچه علم نجوم و گزارشی از پیشرفت و تکنولوژی و فناوری بشر، دستاوردهای چندین ساله را تا حد امکان تالیف کنیم و نشان دهیم با این همه تکنولوژی و پیشرفت انسان تا کجا قدم نهاده!
تکنولیسم - مگازین دی (دورمال)
تالیف و ترجمه: حمید